Een poging om de verdeelde centrumbeweging te verenigen loopt uit op een van de meest gewelddadige politieke aanslagen van ons land. Tientallen actievoerders belagen op 29 maart 1986 hotel Cosmopolite in Kedichem waar de bijeenkomst plaatsvindt. Het hotel gaat in vlammen op en het latere CD-Kamerlid Wil Schuurman verliest haar been. Het rechtse geluid van de Centrumpartij (CP) zorgt voor opschudding in Nederland. Leuzen als ‘Nederland is vol’ zijn nieuw in 1980. Veel mensen zijn verbijsterd dat mensen immigranten willen weren. “Dreigt de geschiedenis zich te herhalen?”, is een vraag die wordt gesteld in discussieprogramma’s op televisie. Hans Janmaat in 1983 (Fotocollectie Nationaal Archief/Anefo/Marcel Antonisse) Hans Janmaat vindt de ideeën van de CP een verademing. De leraar maatschappijleer stapt in 1980 over van DS’70 naar de nieuwe partij van Henry Brookman. Janmaat wordt politiek actief en komt in 1982 in de Tweede Kamer voor de CP. Verdeeldheid De Centrumpartij trekt mensen aan met allerlei achtergronden. Al snel ontstaat onenigheid over de koers. Janmaat behoort tot de meer gematigde mensen binnen de partij. In 1984 wordt hij geroyeerd. Hij begint direct een eigen partij, de Centrumdemocraten (CD). Janmaat kreeg versterking van Wil Schuurman, een voormalig kledingverkoopster en administratief medewerkers van de Bijenkorf. Zij wordt zijn secretaresse. “We konden ongelofelijk met elkaar lachen”, zegt ze in een interview in 2014. Bij de verkiezingen in maart 1986 krijgt de CP een zetel in Rotterdam, Amsterdam, Utrecht, Lelystad en Almere. De CD haalt nergens de kiesdrempel. De partijen zien in dat het misschien beter is om de krachten te bundelen. Het komt tot een soort verzoeningsbijeenkomst. Initiatiefnemer Wim Vreeswijk kiest voor een hotel in Kedichem. Lekkere seizoensstart Eigenaar In den Eng van hotel Cosmopolite kan 200 gulden verdienen aan de vergadering. Hij besluit van zijn gewoonte af te wijken om pas op Eerste Paasdag open te gaan. Een dag eerder open kan geen kwaad, denkt In den Eng. Sterker nog, het is “een lekkere seizoensstart”. Hotel Cosmopolite (afbeelding Google Streetview) Achtervolging De locatie is goed geheim gehouden. Maar twee antifascistische actievoerders volgen op 29 maart organisator Wim Bruyn van zijn adres in Amsterdam naar Kedichem. In Utrecht staan op dat moment al zo’n 150 mensen klaar met knuppels, rookbommen en verfbommen. Ze drinken wat en wachten op een sein. Als dat komt, stappen ze in busjes en rijden naar Kedichem. Activist Jack van Lieshout zegt als ze Kekum binnenkomen: “Dit is een stil dorpje, maar dat zal vandaag wel anders worden.” Hij krijgt gelijk. Voorgevoel Eerder op de middag zijn ook Hans Janmaat en Wil Schuurman naar Kedichem gereden. Wil heeft er een slecht gevoel bij: “Op weg naar Kedichem had ik een visioen, ik zag een weiland vol anti’s. Ik riep nog naar Hans: allemaal anti’s! We draaiden ons om en er was niks, ik zat voor aap, maar ik had dus een voorgevoel.” Brandbommen De leden van de CD en CP zijn nog nauwelijks aan de bijeenkomst begonnen of er komen agenten binnen. Ze waarschuwen dat iedereen de zaal uit moet, omdat er demonstranten komen. Wil Schuurman: “Ze vergaten te melden dat ze vooraan de optocht hadden meegekopen, de anti’s waren er al”. Dan sneuvelt de eerste ruit. Volgens de officiële lezing zijn er rookbommen naar binnen gegooid, maar enkele aanwezigen zeggen dat het om molotovcocktails gaat. De gordijnen vatten vlam en ook het zeil verspreidt het vuur. De zaal staat snel in lichterlaaie. Rook Een ruit aan de achterzijde springt als gevolg van de hitte. Een groot deel van de aanwezigen kan zich via die kant in veiligheid brengen. Maar enkele partijleden rennen de trappen op uit angst voor de actievoerders buiten. Schuurman: “Grootste fout. Ineens kwam er rook uit de vloer. We wilden de gang op, maar die stond ook vol rook.” Ontsnapping In kamer 15 aan de achterzijde knopen Janmaat, Schuurman en enkele anderen lakens aan elkaar. Janmaat laat zich uit het raam zakken naar het balkon op de eerste etage. Schuurman springt en slingert aan de lakens door een ruit. Ze haalt haar been open en bloedt flink. Partijleden takelen Schuurman met bouwmaterialen naar beneden en binden haar been af met een broekriem. Chirurgen van het Beatrixziekenhuis in Gorinchem proberen het been te redden. Dat mislukt en ze wordt met spoed naar het Rotterdamse Dijkzigtziekenhuis gebracht. Daar moeten de artsen het been amputeren. Schuurman: “In het ziekenhuis dacht ik: Nou, het gaat wel met mijn been. Ik kon alleen mijn tenen niet bewegen. Toen kwam er dokter die zei: “Ik moet u wat ernstigs vertellen”. Ik zeg: “Ja, wat is er dan, ga ik dood?”. Hij zegt: “Nee, u bent stabiel, maar uw been is eraf”. Politieoptreden De aanwezige partijleden hebben veel kritiek op de politie. Slechts twee agenten moesten de bijeenkomst bewaken. De politie had de aanslag ook kunnen voorkomen denken ze, door de dijk in Kedichem met een auto te blokkeren. De slachtoffers hebben nooit een schadevergoeding gekregen. Schuurman verzucht dat ze ook van de Tweede Kamer geen bloemetje heeft gekregen: “We hadden een pot waar iedereen elke maand geld in deed en als er dan iemand ziek was, dan kreeg die een bloemetje. Ik heb elke maand meebetaald, maar geen bloemen voor mij. Niet eens een kaart.” Gevolgen De aanslag in Kedichem steekt een stokje voor de verzoening tussen de CP en CD. Maar de gevolgen reiken verder. Om de partij hangt nu een geur van geweld, zegt fractiemedewerker Alfred Vierling. Partijsecretaris Mart Giessen merkt op: “Na Kedichem durfden gewone mensen geen lid meer te worden. Er was dermate veel geweld gebruikt tegen ons dat je je wel tien keer bedacht om nog actief te worden. Na Kedichem trok Janmaat vrijwel alleen nog mensen aan die niets te verliezen hadden: outcasts, werklozen, losers. Dat was de CD”. “Janmaat voor en na Kedichem – dat waren twee verschillende personen. Voor Kedichem had hij relativeringsvermogen, humor, kon hij nog enigszins delegeren. Na Kedichem was Janmaat wantrouwig, verkrampt geworden. De CD werd daardoor een heel andere partij dan de CP.”