Trijntje, de oudste mens van Nederland

Als in 1997 de voorbereidingen bezig zijn voor de aanleg van de Betuwelijn, mogen archeologen ook de bodem doorzoeken. Wat ze daar vinden is van archeologisch onschatbare waarde. Er worden de overblijfselen van een vrouw gevonden die daar tussen 7.000 en 7.500 jaar geleden leefde. Omdat ze is gevonden op de plek waar de Betuwelijn komt, wordt de vrouw ‘Trijntje’ genoemd.

Een reconstructie van Trijntje zoals ze te zien is in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden (foto: Arch op Wikipedia)

De vondst van het lichaam zet toch wel een beetje de manier waarop we in Nederland naar onze eigen geschiedenis kijken op z’n kop. Er werd altijd vanuit gegaan dat in de Midden-Steentijd geen mensen woonden in het westen van Nederland. Het is er te nat en door het wisselende rivierpeil domweg niet geschikt als leefgebied. Maar Trijntje bewijst het tegendeel.

De overblijfselen van de vrouw liggen nu in een depot, om te voorkomen dat ze verder vergaan. Een reconstructie van haar lichaam ligt in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden. “Ze is ongeveer één meter zestig lang”, zegt het toenmalig (2007) hoofd van collecties van het museum. “Dat is heel erg gebruikelijk voor die tijd. Ze is waarschijnlijk rond de 50 jaar oud geworden. Dat is wel redelijk oud.” Uit onderzoek blijkt dat de vrouw ook ten minste één kind heeft gebaard.

Onze regio ziet er ongeveer 5000 jaar voor Christus uit als een groot moerasgebied. Er lopen rivieren doorheen en er wonen blijkbaar dus ook mensen. Trijntje heeft, waarschijnlijk samen met anderen, op een Donk gewoond, een soort rivierduin.

Het feit dat Trijntje is begraven bij deze verblijfplaats geeft aan dat mensen dan al langer op één plaats blijven. Bij haar graf wordt ook een kano gevonden. Waarschijnlijk is de nederzetting gebruikt als een soort basiskamp.

Betuweroute (foto: Wesseltje14 op Wikipedia)

De Betuwelijn
Op de plek waar de laatste rustplaats van Trijntje is gevonden loopt nu de Betuwelijn. Bij Hardinxveld-Giessendam trekt het spoor een lange rechte lijn door het landschap van de Alblasserwaard.

Ali de Jong, directeur van streekmuseum De Koperen Knop, weet nog wel dat het een drukte van jewelste was in 1997, toen de vondst werd gedaan. “Het was een enormiteit”, zegt ze. “Uit heel Europa kwamen er televisiestations hierop af. Het was een drukte van belang hier in de polder.” In het altijd nuchtere Hardinxveld-Giessendam wordt de oudste mens van Nederland gevonden. “De mensen draaiden er wel warm voor”, gaat De Jong verder.

In de Koperen Knop komt een speciale expositie met vondsten uit de rustplaats van Trijntje, betaald door ProRail, de huidige beheerder van ProRail.

Hondenskelet (foto: Museum De Koperen Knop)

Een van de opvallende zaken die te zien is op de expositie is de reconstructie van een hond. Het dier is gevonden pal naast Trijntje.

De Jong geeft toe dat ze graag wat ruimte had gemaakt voor de reconstructie van Trijntje, zodat ook de expositie in Hardinxveld-Giessendam weer compleet is. “Maar die is domweg te groot”, zegt ze. “Daar hebben we hier op de zolder gewoon geen plek voor.”

Is Trijntje niet de enige?
De vraag die rest is of er misschien nog veel meer ligt in de buurt van de vindplaats van Trijntje. De Jong: “Er zal best nog wel meer onder de grond liggen daar. Maar ik denk dat we het daar maar gewoon moeten laten liggen, daar blijft het het beste bewaard. Wie weet komt er ooit nog een mogelijkheid om ernaar te graven.”

Scholten voegt daar aan toe: “Op het moment dat je iets uit de grond haalt, maak je het eigenlijk definitief kapot. Want je kan het maar één keer doen. Dat is ook de reden dat wij zeggen ‘als iets niet strikt noodzakelijk is, laat het lekker liggen, totdat we betere technieken hebben’. Dus laten we graven op de plekken waar de grond toch verstoord wordt, zoals bij de aanleg van een spoorlijn of een woonwijk. Die plekken zijn er genoeg. De rest laten we gewoon met rust.”

De expositie over Trijntje is inmiddels niet meer te zien in de Koperen Knop.

In 2010 wordt er bij Swifterbant (Flevoland) een skelet gevonden dat de naam ‘Michelle’ krijgt. Even wordt gedacht dat dit skelet mogelijk nog ouder is, maar zij blijkt ‘slechts’ 6500-7000 jaar oud te zijn. De vrouw maakte deel uit van de zogeheten Swifterbantcultuur.