Het is vrijdag 26 november 1999. In de loop van de avond is er een enorme politiemacht op de been in de Millinxbuurt in Rotterdam-Charlois. Iedereen die op straat is of de wijk in- of uit wil wordt door de politie tegengehouden en gefouilleerd. Ook auto’s worden doorzocht. Nederland maakt kennis met preventief fouilleren. Zonder uitzondering komen alle mensen op de openbare weg aan de beurt. Ook de journalisten die erop afkomen.

De preventief fouilleeractie is een experiment. De ‘driehoek’ van burgemeester Opstelten, hoofdofficier van Justitie De Wit en korpschef Lutken verkent hiermee de grenzen van de wet. Ook minister van Justitie Korthals is op de hoogte. Met de actie wil Rotterdam het aantal (vuur)wapens verminderen.

preventieffouillerenDrugswijk
De Millinxbuurt is in die tijd een beruchte drugswijk. De wijk is sterk verloederd geraakt en kent een hoog criminaliteitscijfer. Dat is ook te zien aan de opbrengst van de eerste preventief fouilleeractie in de wijk. In twee uur worden 31 arrestaties verricht, vijf vuurwapens in beslag genomen en twaalf slag- en steekwapens.

Kritiek
Twee dagen later plaatst hoogleraar strafrecht Mevis van de Erasmus Universiteit vraagtekens bij deze actie. Hij laat aan Radio Rijnmond weten dat het juridisch niet kan. Ook andere strafrechtgeleerden en advocaten wijzen het af. Als er geen individuele verdenking is, mag volgens hen iemand niet gefouilleerd worden.

Tweede Kamer
Rotterdam krijgt steun in Den Haag. Een meerderheid van de Tweede Kamer staat achter het experiment. Veel Kamerleden vinden dat de politie  te weinig bevoegdheden heeft om verboden wapenbezit aan te pakken.

Rechtbank
In januari 2000 verklaard de Rotterdamse rechtbank de grootscheepse fouilleeractie onrechtmatig. Volgens de rechtbank is de politie niet bevoegd om een wijk te omsingelen en bewoners te fouilleren, enkel omdat in de wijk veel wapens zijn: ”

Nieuwe wet
CDA kamerlid Van de Camp dient een wetsvoorstel in. Het wordt met grote meerderheid aangenomen. De wet gaat op 1 september 2002 in. Vanaf dat moment kan de burgemeester een gebied voor bepaalde tijd aanwijzen tot ‘veiligheidsrisicogebied’. Daar mag dan preventief gefouilleerd worden.

Uitbreiding
De eerste legale preventieve fouilleeractie van Nederland is kort daarna in Rotterdam. Burgemeester Opstelten heeft op 17 september bekend gemaakt dat delen van de wijken Middelland en het Nieuwe Westen benoemd zijn tot veiligheidsrisicogebied. Dat gaat op 20 september in en duurt een maand. De Nieuwe Binnenweg krijgt de primeur. Op 20 september zet de politie om half tien in de avond het gedeelte tussen Heemraadsplein en Rochussenstraat af om iedereen te kunnen controleren op wapens. Het duurt een kwartier. Later in de nacht wordt op andere plekken op de Nieuwe Binnenweg gefouilleerd.