Voetbalclubs en geldzorgen zijn bijna onlosmakelijk met elkaar verbonden. Altijd moeten ze de eindjes aan elkaar knopen en zoeken naar geld. Een nieuwe bron van inkomsten wordt in de jaren ’70 gevonden in de commercie. De overheid en de voetbalbond moeten daar in het begin niets van hebben. Dan doet ook nog eens de shirtreclame (op illegale wijze) haar intrede. Excelsior uit Rotterdam claimt jarenlang de eerste club van Nederland te zijn met deze vorm van sponsoring. Maar is dat wel zo? Excelsior haalt begin jaren 70 redelijke prestaties met beperkte middelen. De club wil weer meedraaien in de eredivisie. Maar ambities kosten geld en vereisen duurdere spelers en aanpassingen aan het stadion. Al dat geld moet, net als bij andere clubs, komen van de kaartverkoop en overheidssubsidie. Commercie is nog een vies woord. Maar Rotterdam steekt geen geld in Excelsior. De club moet daarom allerlei manieren zoeken om toch geld bij elkaar te schrapen. Zo is de club actief in het ophalen van oude kranten, wat Excelsior de bijnaam ‘oud-papier-club’ oplevert. “We hebben het altijd als een eretitel beschouwd”, zegt Jaap Bontebal, oud-voorzitter van de club. “Dat leverde per seizoen toch nog 50.000 gulden op. Op een begroting van 800.000 tot 900.000 gulden is dat toch een behoorlijk bedrag.” Reclamebord Dan verschijnen op Woudestein de eerste reclameborden langs het veld, bijvoorbeeld van Akai, dat onlosmakelijk is verbonden met Excelsior. Oud-directeur Rob Albers: “Maar wij wisten natuurlijk dat de mogelijkheden van sponsoring beperkt waren zolang er geen shirtreclame was. Dus we gingen op zoek naar een oplossing.” Die oplossing is er dan al. Maar die is, in tegenstelling tot wat Excelsior beweert, niet bij de Kralingers uitgevonden. Radio Veronica Een speler van FC Volendam in actie in het seizoen 1972-1973. Het logo met de kotter en de letter ‘V’ zijn goed zichtbaar. Foto: Archief FC Volendam Honderd kilometer naar het noorden ligt Volendam. Het vissersplaatsje met de gelijknamige voetbalclub is ook in de jaren 70 bekend door zijn palingsound. Op 5 februari 1973 is er een persconferentie van de broers Verweij. Zij zijn de dragende krachten achter Radio Veronica. De twee proberen op allerlei manieren reclame te maken voor de piratenzender. Ze willen de rest van het seizoen de ‘V’ van Veronica op het shirt van FC Volendam plaatsen met een viskotter ervoor. Bang voor een boze reactie van de KNVB is men dan niet, want er kan prima uitgelegd worden dat de ‘V’ staat voor Volendam en dat er meer dan genoeg kotters in de haven van het plaatsje liggen. De rest van het seizoen is de V op het shirt te zien. Van directe sponsoring is overigens geen sprake. Veronica helpt bij het maken van een speciale LP met nummers van Volendamse acts als The Cats en BZN, die voor fl. 1,75 worden verkocht. De opbrengst gaat in zijn geheel naar de club. Er worden 100.000 exemplaren verkocht. (bron) De V van Frisol Het tenue van FC Dordrecht met het afgeplakte Frisol-logo. Foto: FC Dordrecht Terug naar de regio Rijnmond. In Dordrecht speelt Eerste Divisieclub FC Dordrecht. Die club heeft alle gebeurtenissen in Volendam gezien en denkt een paar maanden later: ‘dat kunnen wij ook’. Directeur Nico de Vries, van oliehandel Frisol, wil wel meewerken aan de Dordtse plannen voor shirtsponsoring. In de zomer van 1973 worden de nieuwe tenues gedrukt, met daarop het logo van Frisol, bestaande uit een V, verwijzend naar De Vries. Smoezen over het beeldmerk, zoals in Volendam (dat dan weer in reclameloze shirts speelt) worden niet gemaakt. Het gaat om reclame, niets meer, niets minder. Afplakken FC Dordrecht-speler Dick Dubbeld (links) in duel met zijn tegenstander van FC Den Bosch. De tekst Frisol is afgeplakt, de ‘V’ van het logo is wel duidelijk zichtbaar. Foto: Persoonlijk archief Dick Dubbeld De shirts worden voor het eerst gebruikt op 12 augustus 1973 bij de uitwedstrijd tegen FC Den Bosch. “Maar dat was op zich wel heel apart hoor”, herinnert oud-FC Dordrecht-speler Dick Hoogmoed zich. “Voor de allereerste wedstrijd kregen we te horen dat er nog geen toestemming was gegeven door de KNVB om in deze shirts te spelen. Daarom moesten we de naam Frisol afplakken.” “Daar werd tape van de masseur voor gebruikt.”, gaat Hoogmoed verder. “Daar merk je tijdens de wedstrijd niks van.” Van later in het seizoen zijn er foto’s te zien van onafgeplakte Frisol-shirts. Kralingen In datzelfde seizoen 1973/1974 wordt Excelsior kampioen van de Eerste Divisie. Het jaar erna komt de club dus uit op het hoogste niveau. Dat betekent flink hogere kosten dan in de Eerste Divisie. Logisch dat ook Excelsior nadenkt over shirtsponsoring. Excelsior met de ‘A’ van Akai op het shirt. Foto: SBV Excelsior “Gewoon de naam Akai op de shirts zetten, dat zou natuurlijk echt niet kunnen.”, zegt Rob Albers, oud-directeur van het bedrijf. “In die tijd hadden we een logo, bestaande uit een ‘A’. Die hebben we er toen opgezet. In combinatie met de borden rond het veld was het heel duidelijk wat het betekende.” Al tijdens de eerste oefenwedstrijden prijkt de A op het shirt. Ook tijdens de competitiewedstrijden tegen Ajax en ADO Den Haag gebruiken de Kralingers de shirts. Maar dan grijpt de KNVB in. “We hebben er later van gemaakt dat de A stond voor A-elftal”, gaat Albers verder. “Maar dat was natuurlijk helemaal niet zo. We hebben eigenlijk een beetje zitten wachten tot het moment dat de KNVB het zou verbieden. Dan heb je ook weer publicitaire aandacht” In Het Vrije Volk van 26 augustus 1974 reageert voorzitter Bontebal van Excelsior, door te wijzen op andere clubs als Volendam en FC Dordrecht, die al veel langer met shirtreclame werken. Toch is de KNVB onvermurwbaar. Het mag niet. Voor de wedstrijd tegen MVV krijgt Bontebal zelfs een telefoontje vanuit Zeist, waarin hij wordt gewaarschuwd dat er in Maastricht geen ‘A’ op de shirts te zien mag zijn. De warming-up wordt nog gedaan in de gesponsorde shirts, maar aan de aftrap verschijnen de Kralingers in blanco shirts. En verder… De overheid weet niet goed wat ze aan moet met shirtsponsoring. De commissie Christiaanse bekijkt of reclame op de shirts een goed idee is of niet. De commissie geeft een positief advies. Toch duurt het tot 1982 voordat shirtreclame wordt toegestaan in het betaald voetbal. Op de website van Excelsior stond tot een paar weken geleden nog steeds de claim dat zij ‘de eerste club in Nederland met shirtreclame zijn’. Dit is dus niet waar. Wat er wel overblijft is de claim dat Excelsior de eerste club in de Eredivisie is met shirtsponsoring. Dat is ook wel wat waard. De naam Akai komt overigens in 1982 volledig uitgeschreven op het shirt van Excelsior te staan. Die naam zou daar tot 2000 prijken. Dit verhaal is mede tot stand gekomen door de hulp van Gerard van den Houten.