Het rustieke vissersdorpje Zwartewaal op Voorne-Putten is halverwege de veertiende eeuw het toneel van een bloedige slag op de Maas. De strijd vormt de climax van de eerste fase van de Hoekse en Kabeljauwse twisten die onder meer het gewest Holland eeuwenlang in hun greep zouden houden. Zwartewaal bestaat sinds de twaalfde eeuw. Het dorp dankt zijn naam vermoedelijk aan een zwarte wal langs de Maasmond die nodig is om het achterliggende land droog te leggen. Er wonen volgens een document uit 1510 ‘alleen arme lieden’. Zij zien begin juli 1351 van twee kanten schepen naderen die drie dagen strijd met elkaar leveren. Moeder en zoon De slag bij Zwartewaal vloeit voort uit een familievete. In 1345 sneuvelt graaf Willem IV van Holland, Zeeland en Henegouwen. Hij is kinderloos. Zijn zus Margaretha neemt de macht in de graafschappen over. Margaretha was getrouwd met keizer Lodewijk IV van Beieren. Daarmee komt Holland in Duitse handen. De meeste steden in Holland erkennen Margaretha niet. Ze eisen dat de graafschappen in handen zouden komen van Margaretha’s zoon Willem V, die op dat moment pas 13 jaar is. Dat gebeurt in 1349. De steden beloven Margaretha in ruil voor de machtsoverdracht een flinke som geld. Pact tegen de Kabeljauwen (collectie Nationaal Archief via Erfgoedhuis ZH) Hoekse en Kabeljauwse twisten Maar de Hollandse steden betalen uiteindelijk geen stuiver. In 1350 claimt Margaretha de gebieden terug en dan begint een langdurig getouwtrek om de macht. De verschillende partijen die bij de strijd betrokken zijn worden Kabeljauwen en Hoeken genoemd. Wie precies tot welke groep behoort is niet altijd even duidelijk. De strijdende partijen wisselen nogal eens van kamp. Maar over het algemeen rekenen de meeste steden zich tot de Kabeljauwen. Zij eisen meer macht ten koste van adellijke machthebbers die zich de Hoeken noemen. Er gaan verschillende verhalen over waarom de groepen zo heten. In ieder geval is in het wapen van Willem V een schubachtig patroon te zien. Een hoek is een vishaak om kabeljauwen mee te vangen. Golf van geweld Hoeken en Kabeljauwen plegen aanslagen op elkaar en een spiraal van geweld is het gevolg. De archieven spreken van ‘doodslag, roof, brand en beschadigingen’ over en weer. De Kabeljauwen winnen steeds meer terrein. Steden die nog door Hoeken worden bestuurd komen in Kabeljauwse handen, zoals Dordrecht. Margaretha snapt dat ze de strijd aan het verliezen is en vraagt haar zwager om hulp, de Engelse koning Edward III. Deze Edward is namelijk getrouwd met Margaretha’s zus Filippa van Henegouwen. Hij heeft wel oren naar uitbreiding van zijn macht naar Holland, Zeeland en Henegouwen. Slag bij Veere Met Engelse steun tuigen de Hoeken een vloot op om de macht in de graafschappen te heroveren. Ze beginnen hun opmars in Zeeland. De schepen onder aanvoering van Walter Manny en Dirk III van Brederode openen direct het vuur bij Veere. Ze winnen de slag. Admiraal Manny zou tegen Willem V hebben gezegd dat de slag nog niks voorstelt en dat hij zijn verdediging beter moet organiseren. De jonge graaf knoopt dat in zijn oren. Hij begint aan de voorbereiding van een nieuwe slag op de strategische grens tussen Holland en Zeeland: bij Zwartewaal. Slag bij Zwartewaal De Kabeljauwen maken bij Dordrecht, Brielle en Rotterdam allerlei vrachtschepen buit die ze inzetten voor de strijd tegen de Hoeken. Ook werven ze in de buurt officieren en manschappen voor op de boten. Onder wie Claes van Zwartenwael, van wie bekend is dat hij van Willem V eerst geld wil zien om zijn paard en uitrusting terug te kopen die hij had verpatst. De soldaten verzamelen zich in Schiedam. Overzichtskaartje Zwartewaal (foto: Streekarchief Voorne-Putten Rozenburg) Margaretha zit ondertussen ook niet stil. Zij heeft van Jan van Heenvliet toestemming om de Engelse vloot via de Bernisse naar Holland te laten varen. Willem V komt erachter en gaat praten met vrouwe Machteld van Voorne. De Hoekse doortocht via beschut binnenwater komt op losse schroeven te staan. Op 5 juli 1351 komt het op de Maas bij Zwartewaal tot een treffen tussen beide vloten. De strijd duurt drie dagen en nachten en is bloedig. De Kabeljauwen bestoken de schepen van Margaretha met honderden stenen die uit de straten van Vlaardingen zijn gesloopt. “Rood beronnen was de Maas van het bloed, verstaat dat wel”, zo staat het in de kronieken. Het is niet bekend hoeveel slachtoffers er zijn gevallen tijdens de slag. Maar het moeten er veel zijn geweest. Het is volgens oude stukken “een zware strijd, omdat er daar angstiglijk werd gevochten en er veel volk dood bleef aan beide zijden.” Gevolgen Willem V wint de slag. Hij neemt enkele Hoekse bevelhebbers gevangen. Uit dankbaarheid toont hij zijn wapenuitrusting in de kerk van ’s-Gravenzande en hij sticht een kapel in Bakkum. De overwinning betekent dat Willem V de graafschappen Holland en Zeeland definitief in handen heeft. De graaf doet vervolgens een slimme zet. Hij trouwt de dochter van Edward III en verzekert zich zo van Engelse steun. Niet lang daarna sluit hij vrede met zijn moeder en erft na haar dood in 1356 ook Henegouwen. De Hoekse en Kabeljauwse twisten zijn voor even geluwd, maar laaien in 1358 weer op als Willem V krankzinnig wordt en er opnieuw getouwtrek om de macht ontstaat. De machtsstrijd tussen adel en steden zou nog tot 1492 duren.