In juli 2007 is het een klein artikeltje in de landelijke kranten. In het museum Simon van Gijn in Dordrecht wordt de oudste foto van Nederland tentoongesteld. Het maakt deel uit van een hele serie foto’s uit Dordrecht, waarvan de oudste uit 1842 komt. Op de foto, of beter gezegd daguerreotypie, staat de Dordtse familie Vriesendorp. Foto van Henri Vriesendorp uit 1842 (Streekarchief Dordrecht) De foto’s zijn bestudeerd door fotohistoricus Saskia Asser, die is gespecialiseerd in oude fotografie. “Ik kreeg destijds het verzoek van de vereniging Oud-Dordrecht om deze serie foto’s te onderzoeken”, zegt Asser. “Het is een hele bijzondere serie, omdat hij zo compleet is en de hele beginperiode van de fotografie beslaat.” Daguerreotypie De fotografie staat in 1842 nog in de kinderschoenen. Een paar jaar eerder heeft de Fransman Louis Daguerre grote stappen gezet in de fotografie en in 1839 wordt zijn uitvinding wereldkundig gemaakt. Al binnen een paar jaar trekken fotografen Europa in om hun diensten te verkopen. Ze adverteren in kranten om te vertellen waar ze hun diensten aanbieden. Maar er zijn er ook die plekje uitzoeken op de kermis. (Uit: Rotterdamsche Courant van 23 juli 1842) Lang stilzitten Het is in die tijd een hele klus om een foto te maken, zegt Asser. “Veel mensen kennen het beeld wel van een man achter een camera met een zwarte doek erover. Dat ging toen ook zo.” Een flits bestaat in de beginjaren nog niet en omdat de belichtingstijd ongeveer een halve minuut is, moet de foto buiten worden genomen. “En zo lang stilzitten, dat is nogal iets”, zegt Asser. “Daarom zie je ook vaak dat kinderen die in die tijd op de foto werden gezet bewogen zijn.” Camera obscura, een toestel waarmee daguerreotypie mogelijk was. Foto: Edal Anton Lefterov – Wikipedia Mobiele donkere kamer Fotografen werken met een verzilverde koperplaat. Daarop valt het licht. De fotograaf heeft een mobiele donkere kamer bij zich en kan daarin binnen korte tijd een foto ontwikkelen van meestal 8 bij 10 centimeter. Alleen voor de rijken Maar het maken van een foto is niet voor iedereen weggelegd in negentiende eeuw. Het zijn de welgestelden die zich laten vastleggen. “Dat zijn vooral de mensen die de ontwikkelingen in die tijd in de gaten houden”, zegt Asser. “Het nieuws verscheen in de kranten en de familie Vriesendorp moet gedacht hebben ‘dat willen wij ook’.” Vriesendorp De fotograaf die wordt ingehuurd voor de foto van de familie werkt vanuit het Nieuw Bad-Hotel aan de Boompjes. De prijs voor een foto is tien gulden, een groot bedrag in die tijd. Henri Vriesendorp leest de advertentie en gaat op 26 juli 1842 naar Rotterdam. Hij laat zichzelf fotograferen en schrijft de datum op de achterkant van de foto. “En dat is heel mooi”, zegt Asser. “Want datering is vaak heel lastig. Soms heb je wel wat aanwijzingen, zoals de mode van de vrouwen op de foto, maar heel vaak is de datum te achterhalen of de maker.” Hele serie In totaal laat de familie Vriesendorp zich in wisselende samenstellingen 13 keer fotograferen. “En het mooie is, is dat die collectie compleet en bewaard is gebleven”, gaat Asser verder. Uit de periode 1842-1860 zijn een kleine 800 van dit soort foto’s overgebleven, maar waarschijnlijk moeten het er veel meer zijn geweest. De daguerreotypieëen zijn verloren gegaan. “Iemand die bijvoorbeeld zo’n foto heeft schoongemaakt, kan makkelijk heel zo’n foto vernietigen”, legt Asser uit. “Die foto’s waren heel kwetsbaar.” Niet de oudste Asser is er lang vanuit gegaan dat de foto van Henri Vriesendorp de oudste van Nederland is. Maar een paar jaar geleden duikt in Zutphen een nieuwe foto op. Het gaat om een ‘fotografische reproductie van een tekening’. De foto is gedateerd op 25 november 1839. Maakt het uit dat de Vriesendorp-foto niet de oudste is van Nederland? “Nee, helemaal niet”, zegt Asser. “Het maakt niets uit of de foto nou van 1842 is, of een paar maanden eerder. Het is gewoon fantastisch dat er zoveel mooie objecten uit die tijd bewaard zijn gebleven. Zeker als ze in zo’n staat zijn als die van de familie Vriesendorp.”